گفتگو با استاد حمید سمندریان
موسیقی خیلی معناش عمیق‌ترست، هنر از حجم و ادبیات استفاده می‌کند و موسیقی فقط از صوت. (خانم روستا: حمید دارن هم فیلمبرداری می‌کنن، صداتم دارن ضبط می‌کنن.)
احسان فلاحت پیشه: استاد این فحش‌هایی رو که به کار دادید را یک بار دیگر بلند بگویید ما دوباره بگیریم.
سمندریان: فحش ندادم به کار؛ من می‌گم هر کار نمایشی یک فرم دارد، آن فرم باید استقلال دراماتیک داشته باشد. معنی‌اش این نیست که هر اتفاقی بیافتد؛ ما همه باید به الفبای وجودی خودمان تقطیع کنیم. اما در کلیت باید معنا داشته باشد. ما می‌توانیم با یک «صاد» یک «عین» و یک «الف» کلمه‌ی «عصا» را بسازیم. اما اگر هر سه را برداریم ممکن است دیگر «عصا» نباشد. اما قصدی که ما از فرم‌گرایی داریم باید گویش داشته باشد و گویا باشد. فرم باید جوری اتصال با هم داشته باشد که مثل حضور و حرکتِ یک قطار، لوکوموتیوها و واگن‌هایش باشد روی ریل قطار؛ لوکوموتیو همه واگن‌ها را می‌کشد و می‌برد. حالا کجا می‌کشد؟ شاید به بیابان ولی از روی خط و ریل می‌گذرد و می‌کشد. این مسئله شناخت لازم دارد.
احسان فلاحت پیشه: شما فکر می‌کنید که این کار آن ریل را ندارد؟
سمندریان: پخته نبود. فرم‌هایش زیبایی داشت ولی روی این فرم‌ها باید بیشتر کار می‌شد که معنا بگیرد. مثل اینکه می‌خواهیم بگوییم «اسماعیل» و حروفش را درهم بریزیم و بعد بگوییم: الف، سین، عین و... اگر با این صداها که «اسماعیل» را تشکیل می‌دهند، فرم سازش «اسماعیل» را ندانیم «اسماعیل» را نمی‌فهمیم. درام همین است. درام‌های پیچیده‌ای در دنیا وجود دارد که وقتی الفبایش درست کنار هم قرار بگیرد، از پیچیدگی در می‌آید و معنا می‌گیرد.
احسان فلاحت پیشه: یک مصداق در نمایش مثال بزنید.
سمندریان: [در] هر لحن صدایی، هر تغییر میزانسنی، هر عوض و بدل کردن چهارپایه‌ها، نه تنها باید یک اتفاق بیفتد بلکه باید یک معنایی در پس اتفاق باشد.
احسان فلاحت پیشه: شما فکر می‌کنید نشانه‌ها منسجم و هارمونیک نیستند؟
سمندریان: بله مثل اینکه بخواهیم بگوییم «سنگ» فقط گفتن حروف «سین»، «نون» و «گاف» برای فهمیدن این کلمه کافی نیست. باید درست ادا شود. تازه وقتی درست ادا می‌شود تازه فکر ما را متوجه می‌کند که پشت آن «سنگ»ای که ما گفتیم، چه می‌خواستیم بگوییم؛ آن وقت این‌جا تئاتر عمیق می‌شود.
فقط فرم‌گرایی از این جهت پیدا شد که یک عملی را با یک کندی، یک سرعت و یک برگشت و یک ایست نشان می‌دهد ولی در کلیت معنای کلی نمی‌گیرد.
احسان فلاحت پیشه: استاد مصداق نگفتید؟ مثلاً شکاف در نمایش؟
سمندریان: شکاف، کلیتِ دیدِ کارگردان است. کارگردان نتوانسته در فرمی که پیدا می‌کند، در پس آن فرم‌های زیبا، معنی دراماتیک پیدا کند. تئاتر دراماتیک یعنی درگیری؛ یعنی طلبکار بودن؛ یعنی القا کردن چیزی به مخاطب؛ فقط ادبیات نمایشی القاکننده نیست؛ بلکه فرم‌ها هم باید همین کار را بکنند.
